เทคนิคการเข้าควบคุมเพลิง ในสถานการณ์ต่างๆ

7

การควบคุมเพลิงเป็นหนึ่งในภารกิจหลักของนักดับเพลิง ซึ่งต้องใช้ทั้งความรู้ ทักษะ และอุปกรณ์ที่เหมาะสมเพื่อจำกัดความเสียหายและรักษาชีวิตผู้คน การดับเพลิงในแต่ละสถานการณ์มีความแตกต่างกันตามประเภทของเชื้อเพลิง โครงสร้างของสถานที่ และสภาพแวดล้อม ดังนั้น การมีความเข้าใจเชิงลึกเกี่ยวกับเทคนิคการควบคุมเพลิงในสถานการณ์ต่างๆ จึงเป็นสิ่งสำคัญสำหรับทีมดับเพลิง

หลักการพื้นฐานของการควบคุมเพลิง

สามเหลี่ยมไฟ (Fire Triangle)

ก่อนที่จะเรียนรู้การควบคุมเพลิง เราต้องรู้พื้นฐานของการเกิดเพลิงก่อนนั้นก็คือ ทฤษฎี สามเหลี่ยมไฟ (Fire Triangle) เป็นแนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกับการเกิดไฟ ซึ่งประกอบด้วย 3 องค์ประกอบหลัก ได้แก่:

1. เชื้อเพลิง (Fuel) – วัสดุที่ติดไฟได้ เช่น ไม้ กระดาษ น้ำมัน
2. ออกซิเจน (Oxygen) – โดยทั่วไป อากาศมีออกซิเจนประมาณ 21% ซึ่งช่วยให้เกิดการเผาไหม้
3. ความร้อน (Heat) – แหล่งกำเนิดความร้อน เช่น ประกายไฟ หรือพื้นผิวร้อน

หากขาดองค์ประกอบใดองค์ประกอบหนึ่ง ไฟจะไม่สามารถเกิดขึ้นหรือดำรงอยู่ได้ ซึ่งเป็นหลักสำคัญในการดับเพลิง

วิธีการควบคุมเพลิง ต้องทำยังไง

มี 4 วิธีหลักในการดับเพลิง:

1. การกำจัดเชื้อเพลิง (Fuel Removal) – การตัดแหล่งเชื้อเพลิง เช่น ปิดวาล์วแก๊ส
2. การลดอุณหภูมิ (Cooling) – ใช้น้ำหรือสารดับเพลิงเพื่อลดความร้อน
3. การจำกัดออกซิเจน (Oxygen Exclusion) – ใช้โฟมหรือก๊าซเฉื่อยเพื่อปิดกั้นออกซิเจน
4. การยับยั้งปฏิกิริยาการเผาไหม้ (Chemical Interruption) – ใช้สารเคมีดับเพลิง เช่น ผงเคมีแห้ง

เทคนิคการควบคุมเพลิง ในแต่ละสถานการณ์ต้องทำอะไรบ้าง

 1. เพลิงไหม้ในอาคาร

ลักษณะเฉพาะ: เพลิงไหม้ในอาคารมักลุกลามอย่างรวดเร็ว เนื่องจากโครงสร้างภายในที่มีวัสดุติดไฟได้ เช่น ไม้ กระดาษ และพลาสติก

เทคนิคการควบคุม:

• • ใช้ยุทธวิธี “Vent-Enter-Isolate-Search” (VEIS) เพื่อลดการแพร่กระจายของควันและไฟ
  • ใช้หัวฉีดแบบ Fog Nozzle เพื่อลดอุณหภูมิของเปลวไฟและลดควัน
  • ตรวจสอบโครงสร้างของอาคารเพื่อหลีกเลี่ยงการถล่ม

2. เพลิงไหม้โรงงานอุตสาหกรรม

ลักษณะเฉพาะ: เพลิงไหม้ในโรงงานมักเกี่ยวข้องกับสารเคมี วัตถุไวไฟ และเครื่องจักรกลที่ร้อนจัด

เทคนิคการควบคุม:

• • ใช้โฟมดับเพลิงเพื่อปกคลุมเชื้อเพลิงและจำกัดออกซิเจน
  • ระบุประเภทของสารเคมีและใช้สารดับเพลิงที่เหมาะสม เช่น CO₂ หรือสารเคมีแห้ง
  • ควบคุมแนวไฟเพื่อป้องกันการลุกลามไปยังพื้นที่เสี่ยง

3. เพลิงไหม้ป่า

ลักษณะเฉพาะ: เพลิงไหม้ป่าลุกลามอย่างรวดเร็วโดยอาศัยลม และสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ

เทคนิคการควบคุม:

• • ใช้ยุทธวิธี Firebreak หรือแนวกันไฟเพื่อลดการแพร่กระจาย
  • ใช้เครื่องบินโปรยน้ำและสารเคมีดับเพลิง
  • ใช้ “Backburning” หรือการจุดไฟเผาควบคุมเพื่อตัดเส้นทางไฟ

4. เพลิงไหม้จากสารเคมีและเชื้อเพลิงอันตราย

ลักษณะเฉพาะ: เพลิงไหม้ประเภทนี้อาจปล่อยสารพิษหรือเกิดการระเบิดหากควบคุมไม่ถูกต้อง

เทคนิคการควบคุม:

• • ระบุประเภทของสารเคมีผ่าน Hazard Identification System (เช่น NFPA 704)
  • ใช้สารดับเพลิงที่เหมาะสม เช่น Dry Chemical หรือ Halotron
  • ควบคุมพื้นที่และสั่งอพยพบุคคลออกจากบริเวณอันตราย

5. เพลิงไหม้ในยานพาหนะและระบบขนส่ง

ลักษณะเฉพาะ: เพลิงไหม้ในยานพาหนะ เช่น รถยนต์ รถบัส หรือเครื่องบิน อาจลุกลามอย่างรวดเร็วเนื่องจากน้ำมันเชื้อเพลิงและวัสดุติดไฟภายใน

เทคนิคการควบคุม:

• • ใช้ Class B Foam เพื่อควบคุมเชื้อเพลิงจากน้ำมัน
  • เปิดช่องระบายอากาศเพื่อลดการสะสมของควันพิษ
  • ตัดระบบไฟฟ้าในกรณีที่เกิดไฟฟ้าลัดวงจร

สำหรับโรงงานอุตสาหกรรม ที่ต้องจัดอบรมพนักงานให้มีทักษะการดับเพลิง เราขอแนะนำหลักสูตรอบรมดับเพลิงขั้นต้น ประจำปี  พร้อมมอบใบเซอร์หลังฝึกอบรม มีอุปกรณ์พร้อมสำหรับฝึกปฏิบัติ  รายละเอียด >> อบรมดับเพลิงขั้นต้น ประจำปี

สรุป

เทคนิคการควบคุมเพลิงในแต่ละสถานการณ์ต้องอาศัยความรู้เฉพาะทางและยุทธวิธีที่เหมาะสม ทีมดับเพลิงควรฝึกอบรมอย่างต่อเนื่องเพื่อเพิ่มทักษะและประสิทธิภาพในการปฏิบัติงาน นอกจากนี้ การมีอุปกรณ์ที่ทันสมัยและการวางแผนที่ดีจะช่วยลดความสูญเสียทั้งในด้านชีวิตและทรัพย์สินได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อ้างอิง

• National Fire Protection Association (NFPA). (2023). Fire Protection Handbook.
• International Association of Fire Chiefs (IAFC). (2022). Firefighting Strategies and Tactics.
• Fire Department Incident Safety Officers Association. (2021). Incident Command System (ICS) for Firefighters.

---

บทความที่น่าสนใจ

• รู้จัก ISO 9001: มาตรฐานระบบบริหารคุณภาพที่ทุกองค์กรควรรู้
• จป เทคนิค คืออะไร
• เทคนิคการยกของหนักอย่างถูกวิธี
• แนวทางการดำเนินงานประชุม คปอ ประจำเดือน