มาตรการความปลอดภัยกฎหมายไทย สำหรับการทำงานในที่อับอากาศ

การทำงานในที่อับอากาศ (Confined Space) เป็นหนึ่งในงานที่มีความเสี่ยงสูง เนื่องจากลักษณะของสถานที่ซึ่งมีทางเข้า-ออกจำกัดและมีบรรยากาศที่อาจเป็นอันตรายต่อชีวิตและสุขภาพ กฎหมายแรงงานไทยได้กำหนดมาตรฐานและหน้าที่ของนายจ้าง ผู้ควบคุมงาน และผู้ปฏิบัติเพื่อป้องกันอุบัติเหตุและการสูญเสีย โดยมีทั้งกฎกระทรวงและประกาศกรมที่ระบุรายละเอียดของมาตรการการจัดการ อุปกรณ์ป้องกัน และการฝึกอบรมที่จำเป็นสำหรับบุคลากรที่เกี่ยวข้อง

กฎหมายและข้อกำหนดหลัก การทำงานที่อับอากาศ

1. กฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับที่อับอากาศ พ.ศ. 2562 (และฉบับแก้/ที่เกี่ยวข้อง) — เป็นกรอบกฎหมายหลักที่กำหนดนิยามของที่อับอากาศ มาตรการความปลอดภัย ข้อห้าม แผนกู้ภัย และข้อกำหนดการฝึกอบรมที่นายจ้างต้องจัดให้

2. ประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน ว่าด้วย “หลักเกณฑ์ วิธีการ และหลักสูตรการฝึกอบรมความปลอดภัยในการทำงานในที่อับอากาศ” — ระบุผู้ที่ต้องได้รับการฝึกอบรม (ผู้มีหน้าที่อนุญาต ผู้ควบคุมงาน ผู้ช่วยเหลือ ผู้ปฏิบัติงาน) และความถี่/เนื้อหาการฝึกอบรม รวมทั้งภาคปฏิบัติที่ต้องจัดเมื่อมีการเปลี่ยนงานหรือสถานที่ทำงานที่เพิ่มความเสี่ยง

3. มาตรฐานค่าบรรยากาศที่ปลอดภัย — ระบุค่าพารามิเตอร์ที่ต้องตรวจวัด เช่น ระดับออกซิเจน (O₂), ความเข้มข้นของก๊าซพิษ (CO, H₂S ฯลฯ), และค่าการระเหยสารไวไฟ/การติดไฟ (Lower Explosive Limit — LEL) ซึ่งต้องอยู่ในช่วงปลอดภัยก่อนและระหว่างการปฏิบัติงาน

4. การตรวจสุขภาพก่อนปฏิบัติงาน — แนะนำให้มีการคัดกรองสุขภาพ (medical fitness) สำหรับผู้ที่จะปฏิบัติงานในที่อับอากาศ โดยพิจารณาโรคเกี่ยวกับระบบหัวใจและทางเดินหายใจ รวมทั้งเงื่อนไขที่อาจเพิ่มความเสี่ยง

ข้อบังคับสำคัญที่นายจ้างต้องปฏิบัติในการทำงานที่อับอากาศ

• นายจ้างต้องจัดให้มีการ ประเมินความเสี่ยง ก่อนการปฏิบัติงาน และต้องจัดทำรายงานการตรวจวัดบรรยากาศ (ก่อนเข้าและเป็นระยะขณะทำงาน)

• นายจ้างต้องจัดให้มี ระบบอนุญาตก่อนเข้าไปทำงาน (Permit to Work) ซึ่งระบุงานที่ต้องทำ ผู้ปฏิบัติงาน เวลาอันตราย มาตรการควบคุม และบุคคลที่รับผิดชอบ

• ต้องติดป้ายเตือน/ประกาศบริเวณทางเข้า-ออกของที่อับอากาศในขณะที่มีการปฏิบัติงาน

• ห้ามให้บุคคลที่มีโรคเฉพาะหรือสภาพร่างกายไม่เหมาะสมเข้าไป หากแพทย์เห็นว่าอาจมีอันตราย

การแต่งตั้งหน้าที่สำคัญ — ผู้อนุญาต ผู้ควบคุมงาน ผู้ช่วยเหลือ และผู้ปฏิบัติงาน

ตามกฎกระทรวงและประกาศกรม มีการกำหนดบทบาทและหน้าที่ของบุคลากรไว้ชัดเจน ดังนี้:

• ผู้มีหน้าที่อนุญาต (Authorized Person / Permit Issuer)

  • หน้าที่: พิจารณาอนุญาตให้เข้า-ออกพื้นที่อับอากาศตามเงื่อนไขของ Permit; ตรวจสอบว่ามาตรการที่จำเป็นถูกจัดครบถ้วนก่อนออกใบอนุญาต

  • คุณสมบัติ: มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความเสี่ยงและมาตรการควบคุม มีอำนาจจากนายจ้าง

• ผู้ควบคุมงาน (Attendant / Confined Space Supervisor)

  • หน้าที่: ควบคุมการปฏิบัติงานในที่อับอากาศโดยตรง ดูแลการสื่อสาร ตรวจตราบรรยากาศระหว่างทำงาน เรียกให้หยุดงานเมื่อพบความเสี่ยง และจัดทีมกู้ภัยตามต้องการ

  • คุณสมบัติ: ผ่านการฝึกอบรมเฉพาะทาง มีทักษะการใช้เครื่องมือตรวจวัดบรรยากาศ และมีความสามารถในการสั่งการฉุกเฉิน

• ผู้ช่วยเหลือ/ผู้กู้ภัย (Rescuer / Attendant Helper)

  • หน้าที่: ยืนรอที่จุดปลอดภัยเพื่อให้การช่วยเหลือฉุกเฉิน ดำเนินการช่วยเหลือด้วยอุปกรณ์ที่เหมาะสม (เช่น tripod, winch, rescue harness)

  • คุณสมบัติ: ผ่านการฝึกฝนด้านการกู้ภัยในที่อับอากาศ มีทักษะการใช้อุปกรณ์ช่วยเหลือ และเข้าใจขั้นตอนการช่วยเหลือปลอดภัย

• ผู้ปฏิบัติงานภายในที่อับอากาศ (Entrant / Worker)

  • หน้าที่: ปฏิบัติตามวิธีการที่ระบุใน Permit ปฏิบัติตามข้อกำชับของผู้ควบคุมงาน สวม PPE และแจ้งความผิดปกติทันที

  • คุณสมบัติ: ผ่านการฝึกอบรมพื้นฐานและการอบรมเฉพาะงาน รวมทั้งผ่านการตรวจสุขภาพหากกฎหมายกำหนด

ตารางสรุปบทบาท หน้าที่ และการอบรมที่กฎหมายกำหนด/แนะนำ

ตำแหน่ง	หน้าที่หลัก	การอบรมที่กฎหมาย/ประกาศระบุ
ผู้มีหน้าที่อนุญาต (Permit Issuer)	ออก/ยกเลิก Permit ตรวจสอบมาตรการก่อนอนุญาต	หลักสูตรการอบรมการให้อนุญาต (ตามประกาศกรม) และทบทวนเป็นระยะ
ผู้ควบคุมงาน (Supervisor)	ควบคุมงานและบรรยากาศ สั่งหยุดงานเมื่อจำเป็น	หลักสูตร supervisor + การอ่านค่าเครื่องตรวจวัดก๊าซ + ฝึกภาคปฏิบัติ
ผู้ช่วยเหลือ/กู้ภัย (Rescuer)	เตรียมและปฏิบัติการกู้ภัยฉุกเฉิน	หลักสูตรการกู้ภัยในที่อับอากาศ (rescue) ภาคปฏิบัติ เน้นการใช้ tripod/winch/SCBA
ผู้ปฏิบัติงาน (Entrant)	ปฏิบัติตาม Permit สวม PPE และแจ้งความเสี่ยง	หลักสูตรพื้นฐานการทำงานในที่อับอากาศ + การฝึกภาคปฏิบัติ + ตรวจสุขภาพตามเกณฑ์

เนื้อหาการฝึกอบรมที่อับอากาศตามกฎหมายกำหนด

ประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานได้กำหนดหลักสูตร/หัวข้อที่ควรมีในรายการฝึกอบรมสำหรับแต่ละบทบาท ซึ่งรวมถึงแต่ไม่จำกัดเพียง:

• ความหมายและลักษณะของที่อับอากาศ (confined space) และความเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง.

• การประเมินความเสี่ยงและการตรวจวัดบรรยากาศ (การใช้เครื่องวัด O₂, LEL, CO, H₂S ฯลฯ) รวมถึงการบันทึกผล

• การจัดทำและการใช้งานระบบ Permit to Work.

• วิธีการสื่อสารและการจัดวางทีมกู้ภัย (rescue plan) พร้อมการฝึกซ้อมภาคปฏิบัติ

• การเลือก การใช้งาน และการบำรุงรักษา PPE และอุปกรณ์ช่วยชีวิต (เช่น SCBA, harness, tripod)

• การตรวจสุขภาพและข้อห้ามทางการแพทย์สำหรับผู้เข้าปฏิบัติงาน

ข้อกำหนดทางด้านสุขภาพในการทำงานที่อับอากาศ

กฎหมายและแนวทางปฏิบัติแนะนำให้มีการตรวจสุขภาพก่อนการคัดเลือกผู้เข้าทำงานในที่อับอากาศ โดยพิจารณาโรคหัวใจ โรคทางเดินหายใจ ภาวะที่อาจเกิดความเหนื่อยง่าย หรือโรคอื่นที่แพทย์เห็นว่าอาจเพิ่มความเสี่ยง การรักษาบันทึกสุขภาพและการทบทวนเป็นระยะเป็นเรื่องที่นายจ้างต้องพิจารณาอย่างจริงจังเพื่อความปลอดภัยของพนักงาน

หากท่านต้องการให้การอบรมเป็นไปตามประกาศกรมและกฎกระทรวงอย่างครบถ้วน (ทั้งภาคทฤษฎี-ภาคปฏิบัติ + การออกใบรับรอง) ศูนย์ฝึกอบรมเซฟตี้.com มีหลักสูตรฝึกอบรม 4 ผู้ที่อับอากาศ พร้อมเนื้อหาและการฝึกภาคปฏิบัติที่ครอบคลุม:

• หลักสูตรสำหรับ ผู้มีหน้าที่อนุญาต (Permit Issuer), ผู้ควบคุมงาน (Supervisor), ผู้ช่วยเหลือ/กู้ภัย (Rescuer) และ ผู้ปฏิบัติงาน (Entrant)

• การฝึกสาธิตการใช้เครื่องตรวจวัดบรรยากาศจริง และการซ้อมสถานการณ์กู้ภัยแบบจำลอง

• แพ็กเกจ inhouse (ทีมฝึกเดินทางไปสอนที่โรงงาน)  พร้อมออกใบรับรองตามข้อกำหนดของประกาศกรม

หากต้องการรายละเอียดหลักสูตร หลักสูตรตัวอย่าง หรือใบเสนอราคา กรุณาติดต่อเรา : (064) 958 7451 คุณแนน

สรุป

การทำงานในที่อับอากาศเป็นงานที่มีความเสี่ยงสูงต่อชีวิตและสุขภาพของผู้ปฏิบัติ ดังนั้น กฎหมายไทยจึงกำหนดมาตรการความปลอดภัยอย่างละเอียด ครอบคลุมตั้งแต่การประเมินความเสี่ยง การตรวจวัดบรรยากาศ การจัดทำระบบอนุญาตก่อนเข้า (Permit to Work) ไปจนถึงการกำหนดบทบาทหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องทุกตำแหน่ง พร้อมทั้งกำหนดให้บุคลากรทุกฝ่ายต้องผ่านการฝึกอบรมตามมาตรฐานและมีความรู้เพียงพอในการจัดการเหตุฉุกเฉิน

อ้างอิง

1. กฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานในการบริหาร จัดการ และดำเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับที่อับอากาศ พ.ศ. 2562. (ราชกิจจานุเบกษา).

2. ประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และหลักสูตรการฝึกอบรมความปลอดภัยในการทำงานในที่อับอากาศ. (ประกาศกรม).

3. ข้อมูลแนวปฏิบัติการตรวจวัดบรรยากาศและค่ามาตรฐาน (เช่น O₂, LEL, CO, H₂S) — เอกสารแนวทาง/มาตรฐานจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง.

4. แนวทางการตรวจสุขภาพสำหรับผู้ปฏิบัติงานในที่อับอากาศ (เอกสารสรุป/แนวทาง).

5. แนวปฏิบัติทั่วไปและ checklist สำหรับ Permit to Work (ตัวอย่างจากหน่วยงานความปลอดภัยแรงงาน).